Bán hạ – Thành phần, công dụng, cách bào chế

Bán hạ vốn là một giống cây mọc dại ven đường, nhưng đó lại là loại thảo mộc có chứa rất nhiều thành phần dưỡng chất tốt cho sức khỏe đã được khoa học chứng nhận. Vậy Bán hạ được dùng để chữa bệnh gì và cách dùng trị bệnh như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn qua bài viết dưới đây. 

1. Nguồn gốc, xuất xứ 

Bán hạ còn được gọi với những cái tên khác như: củ chóc, chóc chuột, nam tinh, ba chìa, bán hạ ba thùy; có tên khoa học là Typhonium trilobatum (L.) Schott. Giống cây này thường mọc ở những nơi ẩm ướt, được tìm thấy nhiều nhất ở Trung Quốc và một số quốc gia như Ấn Độ, Nhật Bản, Việt Nam…. 

Cây này có đặc điểm khá nhỏ, lá đơn hình trứng có đuôi nhọn, mép lá gợn sóng. Khi cây được khoảng 2 – 3 năm thì lá có hình bầu dục, chẻ 3 thùy hai đầu nhọn, cuống lá dài màu đỏ hoặc tím nhạt, phần gốc phình to thành bẹ. So với giống cây mọc ở Trung Quốc, bán hạ Việt Nam có chỗ thùy xẻ sâu rõ rệt hơn.

 2. Công dụng chăm sóc sức khỏe 

Theo y học cổ truyền, bán hạ có vị cay, tính ấm, có độc; quy kinh vào phế, tỳ và vị; có tác dụng tán phong đờm, hạ khí, giáng nghịch hết nôn. Thường được sử dụng để trị ho có đờm, ho lâu ngày, hen suyễn, nôn mửa, đầy bụng, sưng tấy…. 

Theo y học hiện đại, dược liệu này có chứa protein, chất béo, carbohydrat, canxi, photpho, sắt, kali, axit folic, fluorin, niacin, alkaloid, stigmasterol…. Các hoạt chất này có tác dụng: 

• Chữa ho. 
• Giảm đau, giảm co thắt cơ trơn. 
• Chống nôn, chống loét dạ dày.
• Ức chế thần kinh trung ương. 
• Kích thích co bóp tử cung ở liều thấp. 

3. Cách bào chế bán hạ 

Thảo dược này thường được thu hoạch vào mùa đông, khi lá cây lụi thì đào lấy phần củ, bỏ rễ. Tùy thuộc vào kích thước và vị thuốc này có tên gọi khác nhau, củ to được gọi là nam tinh, củ nhỏ được gọi là Bán hạ. 

Sau khi đào củ, có thể tiến hành bào chế như sau: 

Cách 1: 

• Đem ngâm củ với nước sạch trong 10 ngày. Khi thấy có bột trắng nổi lên thì vớt ra. 
• Tiếp tục đem ngâm với bạch phàn theo tỉ lệ 50kg bán hạ với 1kg bạch phàn. Sau 1 ngày thì thay nước mới, cho đến khi thử thấy củ không còn vị tê cay thì vớt ra rồi đem phơi trong bóng râm. 

Cách 2: 

• Củ sau khi đào đem ngâm với nước 2 – 3 ngày. 
• Cho 1kg củ, 100g bồ kết và 100g cam thảo cho vào nồi, đổ ngập nước và đun cho đến khi cạn nước. 
• Vớt củ ra rồi đem sấy khô để dùng dần. 

Cách 3: 

• Ngâm 1kg củ với 500g đường phèn, 300g gừng tươi với nước sạch trong 24h. 
• Sau đó đem củ đi đồ chín rồi thái thành lát mỏng. 
• Bán hạ sau khi thái thì ngâm trong nước gừng theo tỉ lệ 1kg củ với 150g gừng già. 
• Sau 1 đêm thì vớt ra để ráo nước rồi đem sao vàng. 

4. Các bài thuốc phổ biến từ bán hạ 

4.1. Bài thuốc chữa ho gió, ho có đờm, ho lâu ngày 

• Chuẩn bị: bán hạ, vỏ quýt, hạt cải cụ mỗi vị 15g; hạt cải bẹ 10g. 
• Đem các vị thuốc trên sắc lấy nước uống. 
• Mỗi ngày dùng 1 thang, có thể chia làm nhiều lần uống trong ngày. 

4.2. Bài thuốc trị ho có đờm, sốt, khó thở, khô miệng 

• Chuẩn bị: tô tử, ma hoàng, đình lịch mỗi vị 8g; xạ can và hạnh nhân mỗi vị 10g; bán hạ 6g; đại táo 12g; sinh khương 4g; thạch cao 20g. 
• Các nguyên liệu trên đem sắc uống. 
• Mỗi ngày sắc 1 thang và uống hết trong ngày. 

4.3. Phương thuốc chữa viêm phế quản mãn tính, đờm nhiều

• Chuẩn bị: bán hạ và tô tử mỗi vị 15g; cam thảo và trần bì mỗi vị 10g. 
• Các dược liệu trên đem rửa sạch, cho vào ấm để sắc lấy nước uống. 
• Mỗi ngày sắc 1 thang và uống hết trong ngày. 

4.4. Bài thuốc trị hen suyễn 

• Chuẩn bị: cam thảo, trần bì và phục linh mỗi vị 10g; thục địa và đương quy mỗi vị 12g; bán hạ 8g. 
• Các nguyên liệu trên đem sắc uống. 
• Nước thuốc uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

Thuốc ho bổ phế Bảo Thanh – Thuốc đông dược cao cấp trị các chứng ho do dị ứng, ho do thay đổi thời tiết, ho do bệnh lý

Thuốc ho bổ phế Bảo Thanh là sản phẩm thuốc đông y, kế thừa tinh hoa ngàn năm của y dược phương đông, chắt lọc tinh túy từ bài thuốc cổ phương Xuyên bối tỳ bà cao có lịch sử hơn 300 năm, cùng sự vận dụng sáng tạo của kinh nghiệm trị ho dân gian. Các các vị dược liệu được phối hợp với nhau theo bố cục chặt chẽ của bài thuốc đông y là Quân – Thần – Tá – Sứ, phát huy toàn vẹn tác dụng theo nguyên lý y học cổ truyền, bổ trợ lẫn nhau, tăng cường công năng bổ phế, trừ ho, hóa đờm. Theo đó, thuốc không chỉ chữa trị triệu chứng, phần ngọn của bệnh mà coi trọng bổ phế, nâng cao thể trạng để cải thiện bệnh từ gốc. 

Trong đó, Bán hạ là một trong những vị thuốc đóng vai trò là là Thần dược có công dụng hóa đàm, trừ đờm và hỗ trợ làm tăng thêm công hiệu của các vị dược liệu khác. Từ đó làm tăng thêm công năng chính của bài thuốc, đồng thời tạo ra nhiều tác dụng phong phú cho bài thuốc. 

Thuốc ho bổ phế Bảo Thanh là thuốc đông dược cao cấp không kê đơn, nằm trong danh mục thuốc được cấp phép bởi Cục Quản lý Dược – Bộ Y tế. Sản phẩm an toàn cho trẻ em, người già, phụ nữ có thai trên 3 tháng và bà mẹ đang cho con bú.